Emotioneel misbruik en mishandeling door intieme_terreur, IPV (en 'ICV') door ouders tegen ouders en van kinderen, kan mede leiden tot oudervervreemding / ouderverstoting en de ernstige gevolgen hiervan op korte en langere termijn voor kinderen en de andere ouder / familie. Ter voorkoming en herstel van beschadigde kind-ouder relaties, is serieus onderzoek en aandacht vanuit diverse disciplines noodzakelijk.

Emotioneel misbruik, door ouders, die gebruik maken van de ontvankelijkheid en afhankelijkheid van kinderen (Intieme terreur, IPV en ook ‘ICV’ ?)

We zien in de praktijk, specifiek rond en na partnerscheidingen, regelmatig emotionele en buitenproportionele acties en reacties van een ouder, als het gaat over zaken en gebeurtenissen die te maken hebben met de kinderen en de andere ouder. Er bestaat een aannemelijke waarschijnlijkheid dat deze (negatieve) emotionele reacties van de ouder op diverse wijze ook in het dagelijks leven op de betrokken kinderen wordt overgedragen.

De steeds bekender wordende vormen van Intieme terreur en IPV (Intimate (ex) Partner Violence) richting de andere ouder (ex-partner) kan ernstige vormen aannemen, waaronder een houding, acties en gedrag, die gericht zijn op het letterlijk op afstand houden en ‘wegmaken’ van de andere ouder uit het eigen leven (als ex-partner) en vooral uit dat van het kind/de kinderen (als hun ouder), terwijl er objectief geen gegronde redenen hoeven te zijn om de kinderen die ouder te ontnemen. Het beëindigde partnerschap lijkt nogal eens voldoende reden om voor de andere ouder ook het ouderschap te willen beëindigen. Waarmee de kinderen een ouder wordt ontnomen. Hiervoor worden soms jarenlange campagnes gevoerd om een ouder, waar de kinderen voorheen ook een normale/prima relatie mee hadden, als volledig ongeschikte ouder neer te zetten in de ogen van derden en beroepsmatig betrokkenen.

Deze pogingen tot sociale isolatie van de kinderen en sociale buitensluiting van de andere ouder resulteert erin dat de kind-ouder-relatie naarmate de tijd verstrijkt inhoudelijk steeds ‘leger’ raakt en zo kwalitatief ernstig wordt beschadigd en zijn kenmerkend en hoofdoorzaak van wat ‘Parental Alienation’ (‘oudervervreemding’/’ouderonthechting’/’ouderverstoting’) wordt genoemd.

Het gedrag van de verstotende ouder kan worden gezien als een vorm van dwangmatige sociale controle en machtsmisbruik in afhankelijkheidsrelaties binnen het (gescheiden) gezin. Kinderen worden gemanipuleerd en emotioneel afhankelijk gemaakt van de verstotende ouder. (Boszormenyi-Nagy & Spark, 1984).

De langdurig herhaalde negatieve overdracht op het kind van een ouder (met name m.b.t. de belangrijke relatie en hechting van het kind met de andere ouder, die letterlijk steeds meer ‘uit beeld’ en uit de actieve dagelijkse ervaringen / beleving / herinnering van het kind verdwijnt), heeft een grote negatieve impact op de mindset en het emotioneel welzijn van het kind, zowel op korte als lange termijn. Deze negatieve jeugdervaringen (ACEs) blijken daarnaast medebepalend voor de fysieke gezondheid en daarin grotere kans op ziekten gedurende het leven.

Tegen deze gevolgen moeten kinderen (en hun buitengesloten ouder/familie) worden beschermd, door de oorzaken en bronnen ervan middels gedegen onderzoek van de voorliggende situatie zoveel mogelijk te duiden en de invloed ervan zoveel mogelijk bij de kinderen weg te houden en hen in een emotioneel veiliger omgeving te laten opgroeien.

Juridische ernst met betrekking tot kindermishandeling

Binnen het familierecht wordt emotioneel misbruik en manipulatie door ouders nog teveel ontkend, terwijl dit als een serieuze vorm van kindermishandeling moet worden beschouwd.

Deze vormen van kindermishandeling zouden daarom meer aandacht moeten krijgen.

In dit kader lijkt het me van belang om een serieuze discussie te starten om binnen het civielrecht met betrekking tot sommige (feitelijk geconstateerde) feiten van ernstig (emotioneel) kindermisbruik/-mishandeling en Intieme terreur /IPV gedrag richting de andere ouder, ook het strafrecht te betrekken als het gaat om het (kunnen) nemen van maatregelen ter bescherming van de kinderen en de buitengesloten ouders.

Van IPV naar ‘ICV’

Indien een ouder, die zich aantoonbaar schuldig maakt aan Intieme terreur / IPV gedrag, hetzelfde suggestief/(‘passief’) agressief/manipulatieve gedrag in een andere vorm óók toepast op het kind (de kinderen), kunnen we -in lijn met IPV, wat mij betreft ook spreken van ‘Intimate Child Violence’ (‘ICV’).

Aangezien dit gedrag voortkomt uit persoonlijkheidskenmerken en -eigenschappen, die in dezelfde persoon zijn verenigd en toegepast worden/gericht zijn op de andere ouder (c.q. ex-partner), maakt het waarschijnlijk dat dezelfde manipulatieve technieken in een andere vorm, ook op het veel kwetsbaardere afhankelijke en ontvankelijke kind worden toegepast. Manipulatief gedrag richting de eigen sociale omgeving, hulpverleners / jeugdbeschermers / raadsonderzoekers / rechters, valt hier meestal ook onder. Helaas wordt dit gedrag nog te weinig doorzien.

Het kind is hier in het algemeen niet tegen opgewassen waardoor er langzamerhand, mede door de afwezigheid van een normale manier van samenleven met de buitengesloten ouder, een onrealistisch (en vaak negatief) mentaal ouderbeeld van de op afstand geplaatste ouder wordt gevormd. Deze invloed op het kind zal zich door kopieergedrag kunnen gaan uiten in de houding en het gedrag van het kind met betrekking tot de andere ouder. Dit kan van kwaad tot erger gaan, tot de volledige afwijzing en ‘verstoting’ van deze ouder.

Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen, die worden blootgesteld aan oudervervreemdings-gedrag van een ouder, aanzienlijke emotionele en psychologische schade oplopen door (emotioneel) ‘gedwongen’ te worden (of zich steeds meer gedwongen te voelen) om een negatieve houding tegenover de andere ouder aan te nemen.

De negatieve effecten van ouderlijke manipulatie en emotioneel misbruik van kinderen zijn al veel langer bekend (o.a. Kelly & Johnston, 2001), (Baker & Verrocchio, 2016). Recenter onderzoek door J. Harman et al. (2018) benadrukt nog eens de ernstige gevolgen van oudervervreemding op de psychische gezondheid van kinderen.

Niet alle gevallen van oudervervreemding zijn intentioneel of bewust, en sommige ouders kunnen uit echte bezorgdheid voor de veiligheid van hun kinderen handelen (Johnston, Walters, & Olesen, 2005). Daarnaast kan de mate van impact op kinderen ook afhangen van andere factoren zoals de leeftijd van het kind, de mate van conflict tussen de ouders, en de beschikbaarheid van ondersteunende netwerken (Fidler & Bala, 2010).

Over-bezorgdheid en angsten van ouders m.b.t. hun kind(eren) kunnen ook samenhangen met eigen (traumatische) jeugd- en levenservaringen en overgenomen angsten, die mogelijk getriggerd worden in stressvolle situaties en geprojecteerd kunnen worden op de ex-partner (andere ouder). Een door een rechtbank opgelegd forensisch persoonlijkheidsonderzoek kan hier extra duidelijkheid over verschaffen. Het blokkeringsrecht van onderzoeksresultaten zou zich in zaken rond kinderbescherming hooguit moeten beperken tot publiek maken daarvan. Een rechter zal in alle gevallen kennis moeten kunnen nemen van deze resultaten om tot een goed geïnformeerde en gewogen beslissing te kunnen komen.

Karen en Nick Woodall (FSC, Family Separation Clinic, London) pleiten er in sommige ernstige gevallen van emotioneel kindermisbruik voor om het kind preventief en vooralsnog tijdelijk bij de buitengesloten ouder te laten wonen om het herstel van de beschadigde relatie weer een kans te bieden. Woodall heeft in haar werk veelvuldig aangetoond dat een tijdelijke verandering van woonplaats kan bijdragen aan het herstel van de relatie tussen het kind en de buitengesloten ouder, en de emotionele schade kan helpen verminderen. Ook Linda Gottlieb uit New York staat deze aanpak voor in haar praktijk, met steun van de rechtbank, waardoor zij al meerdere malen een succesvol herstelproces heeft kunnen begeleiden. Ook Gottlieb benadrukt het belang van steun van rechtbanken in het (intensieve) herstelproces, om zo de kinderen te beschermen tegen de negatieve effecten van oudervervreemding en ze een beter kans op herstel te bieden.

De personen (ouders) die zich aantoonbaar schuldig maken aan Intieme terreur/IPV/’ICV’ gedrag richting andere ouder en kinderen, zullen wellicht ook met mogelijke juridische maatregelen vanuit het strafrecht geconfronteerd moeten worden en intensieve psycho-educatie & therapie moeten krijgen om herhaling en meer schade te voorkomen.

Doorlopend onderzoek, training en bijscholing van beroepsmatig betrokkenen blijft noodzakelijk om de kenmerken van manipulatietechnieken, dynamieken rond intieme terreur, IPV (en ‘ICV’) en oudervervreemding nog beter te begrijpen. Zodat hiermee meer passende effectieve(re) interventies kunnen worden ontwikkeld, gesteund door de rechtbanken, die gericht zijn op het herstel van de ouder-kindrelatie en het bieden van (systeemgerichte) ondersteuning aan de kinderen en de (langdurig) buitengesloten ouders (en grootouders/fam), die beide slachtoffer zijn van dergelijke manipulatie.

© 2024 HerVerbinden - Erik van der Waal

• Baker, A. J. L., & Verrocchio, M. C. (2016). Parental bonding and parental alienation as correlates of psychological maltreatment in adults in intact and non-intact families. Journal of Child and Family Studies.

• Bernet, W., von Boch-Galhau, W., Baker, A. J., & Morrison, S. L. (2010). Parental alienation, DSM-V, and ICD-11. The American Journal of Family Therapy.

• Boszormenyi-Nagy, I., & Spark, G. M. (1984). Invisible Loyalties: Reciprocity in Intergenerational Family Therapy. Brunner/Mazel.

• Fidler, B. J., & Bala, N. (2010). Children resisting postseparation contact with a parent: Concepts, controversies, and conundrums. Family Court Review.

• Hands, A. J., & Warshak, R. A. (2011). Parental alienation among college students. The American Journal of Family Therapy.

• Harman, J. J., Biringen, Z., Ratajack, E. L., Outland, K., & Kraus, A. (2018). Parents behaving badly: Gender biases in the perception of parental alienating behaviors. Journal of Family Psychology.

• Johnston, J. R., Walters, M. G., & Olesen, N. W. (2005). Is It Alienating Parenting, Role Reversal or Child Abuse? Journal of Emotional Abuse.

• Kelly, J. B., & Johnston, J. R. (2001). The alienated child: A reformulation of parental alienation syndrome. Family Court Review.

• Meier, J. S. (2020). Denial of Family Violence in Court: An Empirical Analysis and Path Forward for Family Law. GWU Law School Public Law Research Paper No. 2019-56.