HerVerbinden

Pathologisch (mishandelend) gedrag richting (ex-)partner én kinderen kan ernstige vormen aannemen..

Naast de meerderheid van relaties en gezinnen waarbij gelukkig op een 'normale' manier met elkaar wordt omgegaan en waar ook af en toe strubbelingen voorkomen, die dan ook meestal weer onderling opgelost worden, is de realiteit dat er helaas ook andere categorieën bestaan, waar het gedrag en samen-leven er heel anders uitziet.

Van deze categorie volwassenen moeten we ons bewust zijn en er vooral ook rekening mee houden als we er beroepsmatig mee te maken kunnen krijgen. Van belang is daarbij om kenmerkend gedrag en vormen van (psychische) mishandeling van (ex-)partners én kinderen te (kunnen) herkennen. Het één gaat bij geëscaleerde scheidingen nogal eens samen met het ander. Zo kan er een vorm van 'Family Violence' bestaan, waarbij meerdere personen (bijvoorbeeld (ex-)partners en kinderen én familieleden en mensen uit het sociale netwerk) doelwit zijn, en/of voor destructieve doeleinden ingezet worden).

Rond en na scheidingen komen de persoonskenmerken van elke ouder duidelijker in beeld en sterker aan de oppervlakte. De goede én de slechte..

Het is onplezierig en vervelend om met dit soort gedrag (verbaal) agressief, manipulatief, sterk controlerend, e.d., geconfronteerd te worden. Het vergt niet zelden stevig ingrijpen om deze situaties te de-escaleren of geheel tot stoppen te brengen.

Het langere tijd blijven bespreken en 'aanzien', eigenlijk ontkennen en 'wegkijken' van feitelijk ernstig gedrag en gebeurtenissen of situaties, is helaas te vaak de praktijk. Men wil als beroepsmatig betrokkene niet onaardig gevonden worden, neutraal blijven, niet 'partijdig' zijn, terwijl vaak klip en klaar is wie onacceptabel gedrag vertoont.

Hoe lang blijven we toekijken als er kinderen psychisch worden misbruikt? Hoe lang blijven we situaties in stand houden waarbij een ouder de andere ouder na een scheiding langdurig volledig sociaal isoleert en buitensluit uit het leven van de kinderen (die daarvoor een prima band hadden met deze ouder)? Parental Alienation gedrag kan worden gezien als onderdeel van Family Violence: een combinatie van minstens twee vormen van psychologisch geweld in 'huiselijke' omgeving:

• IPV - Intimate Partner Violence (Intimate terrorism)
• Pathogenic Parenting > Parental Alienation Behavior (Ouderverstoting/Oudervervreeming)

Dit zijn sociaal-maatschappelijke problemen, vaak verborgen onder de 'privacy' binnen een gezin (of gescheiden / samengesteld gezin) met grote maatschappelijke gevolgen, die voor velen steeds duidelijker worden en door steeds meer wetenschappelijke disciplines herkend en erkend worden. Zo ook door Jennifer Harman Ph. D., onderzoeker en hoofddocent psychologie aan de Colorado State University. Ik sprak haar eind aug 2018 in Stockholm (tijdens PASG conferentie) en in London (EAPAP conferentie).

In november 2018 werd het volgende artikel geschreven, op basis van een interview met Jennifer Harman, hieronder vertaald in Nederlands met link naar originele tekst.

Een te weinig bestudeerde vorm van kindermishandeling en intiem terrorisme (IPV): Parental Alienation (het proces van oudervervreemding)

27 nov, 2018

Artikel door: Anne Manning

[Vertaling door: Erik van der Waal – HerVerbinden.nl (*) Opm: vader en moeder kan verwisseld worden]

Interview met: Jennifer Harman, universitair hoofddocent psychologie

De scène: een bittere (echt)scheiding en een strijd over het verblijf van de 7-jarige zoon van het (echt)paar. Belast met het volledig gezag, tracht de moeder – misschien op zoek naar wraak? – de relatie van de zoon met zijn vader te vernietigen. De moeder vertelt de zoon leugens over het gedrag van de vader, plant zaadjes van twijfel over zijn conditie als ouder en saboteert de inspanningen van de vader om zijn zoon te zien. De zoon begint de leugens te geloven; naarmate hij ouder wordt, raakt zijn relatie met zijn vader gespannen.

Volgens de sociale psycholoog van Colorado State, Jennifer Harman, zijn ongeveer 22 miljoen Amerikaanse ouders, zoals deze fictieve vader, het slachtoffer geweest van gedrag dat leidde tot iets dat 'Parental Alienation' (oudervervreemding) werd genoemd. Na jarenlang onderzoek te hebben gedaan naar het fenomeen, roept Harman psychologische-, juridische- en kinderbeschermings-disciplines op om vervreemding van ouders te herkennen als een vorm van zowel kindermishandeling als tegelijk geweld tussen (voorheen) (intieme) partners.

Universitair hoofddocent bij de afdeling Psychologie van CSU, Harman is auteur van een overzichtsartikel in Psychological Bulletin, waarin het gedrag wordt beschreven dat samenhangt met oudervervreemding en pleit voor meer onderzoek naar de prevalentie en uitkomsten. Zij en haar co-auteurs leggen uit hoe deze gedragingen de oorzaak zijn van negatieve langetermijngevolgen voor de psychische gezondheid en het welzijn van kinderen en volwassenen over de hele wereld.

"We moeten stoppen met het ontkennen dat dit bestaat", zei Harman, die eerder co-auteur was van een boek over oudervervreemding met Zeynep Biringen, een professor in de afdeling Human Development and Family Studies. "Je moet een vervreemde ouder als een mishandeld persoon behandelen. Je moet het kind behandelen als een mishandeld kind. Je neemt het kind uit die beschadigende omgeving. Je zorgt voor een behandeling voor de mishandelende ouder en je zet het kind in een veilige omgeving – bij de gezondere ouder."

Psychologische agressie

In hun nieuwe paper categoriseren Harman en co-auteurs Edward Kruk van de Universiteit van British Columbia en Denise Hines van de universiteit van Clark oudervervreemding als een resultaat van agressief gedrag gericht tegen een ander individu, met de bedoeling schade te veroorzaken. Ze trekken een directe lijn tussen algemeen erkende patronen van misbruik, zoals emotionele- of psychologische agressie, en het gedrag van vervreemdende ouders.

Psychologische agressie is bijvoorbeeld een veel voorkomende vorm van kindermishandeling waarbij het 'emotionele- en sociale welzijn van een kind wordt aangetast'. Op een vergelijkbare manier terroriseren de vervreemdende ouders hun kinderen, door de andere ouder tot doelwit te maken, door opzettelijk angst te zaaien voor de andere ouder, deze als gevaarlijk of onstabiel neer te zetten – terwijl er geen enkel bewijs van dergelijk gevaar bestaat. Vervreemdende ouders zullen het gedrag van hun kinderen extra afkeuren, belachelijk maken of schuldgevoelens aanpraten, als zij loyaliteit aan of warmte voor de andere ouder tonen.

De auteurs stellen dat dergelijke vervreemdend gedrag óók mishandelend is richting de doelwit-ouder en vergelijken dit gedrag met de meer bekende vormen van intiem partner geweld tussen echtgenoten of partners.

Machts-onbalans

Harman is een expert in machtsdynamiek in menselijke relaties. Haar onderzoek heeft aangetoond dat vervreemding van ouders vergelijkbaar is met wat bekend staat als 'intiem terrorisme'. Intiem terrorisme wordt voornamelijk gekenmerkt door een scheve machtsdynamiek, waarbij de ene partner de ander onderwerpt door intimidatie, dwang of dreigementen van (of feitelijk) fysiek geweld. Een dergelijk scenario onderscheidt zich van situationeel partnergeweld, waarbij beide partners relatief gelijke macht hebben in de relatie, maar niet met elkaar kunnen opschieten en hun toevlucht nemen tot fysiek of emotioneel geweld.

Op dezelfde manier worden kinderen gebruikt als wapens in de vorm van intiem terrorisme, bekend als oudervervreemding, betoogt Harman. De machtsongelijkheid in dergelijk intiem terrorisme is te zien in geschillen over zorg en verblijf, waarbij één ouder de volledige zorg over een kind krijgt. Deze ouder gebruikt deze via de rechter verkregen macht om de andere ouder te onderwerpen door het onthouden van contact of het actief proberen de relatie van de andere ouder met het kind te vernietigen.

Het verhaal veranderen

De familierechtbanken zien deze situaties elke dag, zegt Harman, maar rechters, advocaten en maatschappelijk werkers zijn niet afgestemd op de prevalentie van oudervervreemding als kindermishandeling of intiem partnergeweld. In plaats daarvan worden dergelijke situaties beschouwd als eenvoudige zorg- en verblijf- geschillen, of het onvermogen van de ouders om met elkaar overweg te kunnen.

Harman zegt dat ze hoopvol is dat het anders beschrijven van oudervervreemding andere sociale wetenschappers zal aansporen om het probleem verder te bestuderen. Meer onderzoek naar deze specifieke vorm van gezins-geweld zal leiden tot meer bewustzijn en kan middelen bijeenbrengen om dergelijk gedrag beter te identificeren en te stoppen.

(*) Het originele artikel kan hier worden gedownload.

Erik van der Waal

HerVerbinden